Thời gian gần đây chúng ta đọc các loại báo hàng ngày thấy bao nhiêu chuyện rất đáng lo ngại về cách hành xử xấu của một số nhóm người khác nhau trong những hoàn cảnh hay sự cố vốn dĩ không phức tạp:
Dân lao ra đường xẻ thịt trâu bị tai nạn giao thông...
Trồng 'rau sạch' trên những dải đất phân cách đường quốc lộ....
Những chuyên viên ở một Bộ vô tư tranh nhau những hàng lậu bị thu giữ...
Những va quệt xe, đi lấn đường ngược chiều, xung đột vì tiếng còi...
Sự vội vàng hồ đồ ác xử với ' quán cafe Xin chào'...
Tài xế ăn tô mì vừa chạy xe khách cãi: không có điều nào cấm thế...
Người thanh niên bán hàng rong vô tư mở nhạc loa rất to giữa khu dân cư...
Người nhà bệnh nhân xông vào bệnh viện đánh nhân viên y tế...
Một nữ giáo viên xông đến trường đánh chửi cô giáo khác đã đánh con mình...
Có tiến sĩ giảng viên tạo 'fan' bằng những cách phi giáo dục...
Những chối bay cãi biến của nhiều cán bộ trong hành vi sai trái...
Bao nhiêu 'việc hành là chính, việc chính là hành' của cơ quan công quyền...
Ngày thêm nhiều... trong cuộc sống xung quanh hàng ngày của mỗi người....mọi lĩnh vực... Đến mức chúng ta như bị bao vây bởi nhiều điều sai, với những cái Đúng thật 'nhỏ nhoi tội nghiệp' ...
Tại sao nhiều người như thế đang làm sai mà họ có vẻ như không biết? Tệ hơn nữa là có kẻ biết không đúng nhưng vẫn làm cùng số đông sai? Rồi có người hiểu biết và trách nhiệm xã hội cũng chỉ dừng ở việc dùng từ ngữ nhẹ phê phán như là '....một số người thiếu ý thức tự giác....chưa tương thân tương ái..... do thiếu hiểu biết... nhận thức còn chưa sâu sắc.... hành động còn nóng vội... Nói thế chả sai nhưng cố bảo rằng Đúng thì phiến diện, khiên cưỡng quá!
.
Nên tôi có chút suy nghĩ để viết về SỞ HỮU LẼ PHẢI sẽ hướng dẫn hành vi Đúng xuyên suốt, trong mọi tình huống...
.
.
Lẽ Phải là điều ĐÚNG PHỔ BIẾN trong hành vi và cư xử của chúng ta!
Nghĩa là Bạn nếu đã Đúng ở thời điểm này / với việc này / đối với người này / bối cảnh văn hoá xã hội này... thì cũng Đúng và vẫn được công nhận đúng ở thời điểm khác / với việc sau khác / đối với người khác / và bối cảnh khác!
LẼ PHẢI là giá trị phổ quát, thậm chí 'không biên giới' ! Bạn sở hữu được thế thì dường như cả Thế giới ủng hộ bạn!
Những ví dụ:
Ghét trộm cắp , sẵn sàng chống tệ nạn này là Đúng, nhưng đến mức hùa vào đánh chết kẻ vào làng ăn trộm chó chưa đạt....thế là quá sai!
Anh cảnh sát giao thông ra tín hiệu dừng xe đi sai, việc đó là Đúng. Nhưng cách sau đó không cẩn thận lại là sai (giao tiếp, nhận tiền... chẳng hạn)
Người vợ hỏi chồng đưa tiền để chi tiêu cho gia đình là không sai, nhưng nếu thái độ, ngôn ngữ, cách thức... nếu không Đúng thì thành cãi vã...
Văn hoá của A nếu thể hiện trong làng của A thì chẳng sao, nhưng đến nơi khác gây phản cảm, không hoà nhập thì vô nghĩa (chẳng cần bình đúng sai)
Cách của một Quốc gia bầu cử, dân theo thì được coi là Đúng, ở Nước khác thế có thể là sai. Nhưng nếu làm theo Đúng cách của họ chưa chắc bầu ra được Nguyên thủ Đúng...
Uỷ ban Thành phố muốn chỉnh chang đô thị văn minh....Đúng quá ! Nhưng cách chặt hạ cây cũ trồng cây mới sai, châm chước cả nể với lấn chiếm vỉa hè sinh nhai của người nghèo....thì Đúng làm sao được nữa?
Mong muốn chống tham nhũng là đúng, khẩu hiệu và phát biểu rất đúng, đã xử một vài trường hợp cũng đúng....nhưng thời điểm khác / với người khác / bối cảnh khác..... lại là sai..... thì chưa đạt được Lẽ Phải!
Ở Anh đi bên trái đường, nhiều Nước khác là bên phải. Nhưng sự vận hành, tham gia giao thông của mọi nước cơ bản giống nhau (về logic đúng / sai trong toàn thể - là Lẽ Phải). Nên người đi đường không cần ai tập huấn vẫn có thể an toàn nếu tuân thủ!
...
Hàng vạn người lái xe trên đường tuy đã có bằng nhưng họ không cần thuộc làu, thậm chí quên từng điều luật giao thông , mà cả đời vẫn thực hành đúng! Vì họ sở hữu được LẼ PHẢI ( chứ không chỉ sở hữu ô tô ) một cách tự nhiên , nhờ thế LẼ PHẢI dẫn đạo họ. .
Chúng ta từng nghe không ít câu ' người dân được làm những gì Luật không cấm' ! Nhiều kẻ lạm dụng câu đó thật ẩu loạn, nguy hiểm!!!! Luật không ghi rõ : bạn đang lái xe thì không được ăn phở.... nên tự cho mình thế....khi gây ra hiểm hoạ thì cãi mình không sai vì Luật không có điều cấm đó !!! Không có Luật nào liệt kê đủ mọi điều! Nhưng chúng ta dựa vào logic của LẼ PHẢI sẽ biết tự quản trị mình trong các trạng huống khác nhau.
Còn trong giới công chức lại lưu truyền câu 'chỉ được làm những gì Luật cho phép' ! Thật lạnh người vì nó sẽ dẫn họ đến sự vô cảm! Không có Luật nào dự kiến được mọi tình huống để bảo anh phải thế này thế kia (ví như nhận thay nguy hiểm hơn về mình để cứu đồng đội trong trận chiến....). Nhờ sở hữu LẼ PHẢI , sẽ mách bảo họ nên làm gì cho Đúng ở hoàn cảnh này... sau đó... nhiều người nơi khác kể lại... vẫn thấy rất Đúng... do đó thành giá trị học hỏi và noi gương...
Cho nên tôi nghĩ LẼ PHẢI ngoài định nghĩa như trên, còn có một cách nhận dạng và thể hiện là : trong mọi tình huống xảy ra, hành vi và cư xử mỗi người sao cho không xâm hại /không tranh chấp /không đẩy xấu đến (riêng tư / hành vi / công việc / lợi quyền / sở cầu) chính đáng của người khác /được công nhận của xã hội! Khi đó các điều Luật, nội quy không cần phải liệt kê dài dòng!
Hành động Đúng mới là 'nhất thời', thực hành được LẼ PHẢI liên tục mới là 'đẳng cấp cao'! Để sở hữu được thế, hẳn nhiên trong Tâm Trí của mỗi người phải còn chỗ gọi là 'Lương Tri' sẵn sàng gọi mời, dung chứa được ý nghĩa của LẼ PHẢI! Để thực hành được LẼ PHẢI thì mỗi người còn phải được tu rèn cách tôn trọng, ứng xử trên cơ sở nhận thức về tính chính đáng của người khác, xã hội và thiên nhiên. Và ai cũng phải trả giá rất đắt cho những gì ngược LẼ PHẢI của họ: đó là sự dứt khoát không thừa nhận của toàn bộ xã hội về sai trái , khiến chúng phải ' danh bại thân liệt'!
Cái 'Lý' của ai đó chưa chắc đã Đúng ! Mà nếu đã Đúng thì chưa hẳn là LẼ PHẢI!
Kể cả kẻ sai vẫn cố cãi mình Đúng. Ra đời Luật sư cũng vì vậy ! Và nhiều điều Luật vẫn không thể buộc tội kẻ ngự ở 'đỉnh cao của sai' khi chúng tạo ra những 'điều Đúng' theo cách của chúng!
Nghiệm ra cuộc đấu tranh 'đúng / sai' sẽ dài dằng dặc.... chừng nào LẼ PHẢI ngự trị ở mọi người, mọi chốn, mọi lúc.... Cuộc sống khi đó thật bình dị mà hạnh phúc!
29/12/2008Matsushita KonosukeTôi nghĩ, trong bất cứ việc gì, sự phân biệt phải trái cũng là điều quan trọng. Sống không có chính kiến mà để cuộc sống trôi đi mờ nhạt thì với cả thể xác lẫn tinh thần đều không tốt. Thân thể thiếu sinh khí, khi lại ốm đau, bệnh tật hay lúc lại gặp sự cố gì đó.
02/11/2016Lê ĐạtKhoa học và kỹ thuật cuối thế kỷ XX tiến như vũ bão. Một lần nữa, một số các nhà văn, nhà thơ, nhà truyền thông lại có cơ hội ca ngợi sức mạnh vạn năng của khoa học thực nghiệm và bước đi bạt núi ngăn sông của nó. Giữa giàn kèn đồng ồn ào trên, tiếng nói nhỏ nhẹ của một nhà tri thức học...
06/11/2015Phương Thảo (Theo Chicken)Cuộc sống không hoàn hảo cũng như chính con người chúng ta không hoàn hảo, thế nhưng mỗi chúng ta có thể biến những gì không hoàn hảo trở thành điều có ích.
08/06/2015Nguyễn Tất ThịnhTôi thường chia sẻ với mọi người : ‘sống bình thường với mọi điều’ thật ra không dễ, khi trong môi trường phải mưu cầu, bon chen và đầy cám dỗ ‘tham sân si’. Nhưng tuyệt vời làm sao khi hết hai nhiệm kỳ Tổng thống 8 năm Bush trở về cuộc sống bình thường. Khi đóng góp bao nhiêu công trạng với nước Anh, bà Thủ tướng Thatcher chọn một lễ tang bình thường nhất cho mình…
14/03/2014Nguyễn Tất ThịnhNhững ai tuy chưa thích triết học nhưng quan tâm đến phát triển cách sống tốt và hoàn thiện phương pháp vận hành của tổ chức mình có thể tìm thấy những ý tưởng riêng để nghĩ về việc làm chìa khóa để mở cánh cửa hữu ích…
